چشم انداز بحران فلسطین

چشم انداز بحران فلسطین

در حال حاضر دو فرآیند بر بحران فلسطین حاکم است؛ یکی فرآیند سازش و دیگری فرآیند مقاومت است. فرآیند سازش از سال 1991 آغاز و تاکنون ادامه دارد اما در بیست سال گذشته هیچ دستاوردی در کارنامه آن دیده نمی‌شود. تنها حادثه‌ای که در این فرآیند اتفاق افتاده امضای سازش اسلو است که در سال 1993 اتفاق افتاد و قرار بود توافقات آن طی پنج سال به اتمام برسد ولی چنین اتفاقی رخ نداد و اسراییل در سال 2002 با اشغال مجدد کرانه باختری عملاً این توافق را برهم زد و تنها بازمانده این تو افق در حال حاضر دولت خودگردان فلسطین به رهبری محمود عباس است که هیچ اراده‌ای خارج از منویات اسراییل ندارد و نیروهای انتظامی فلسطینی که مهمترین نهاد دولت خودگردان فلسطین است در حال حاضر زیر نظر ژنرال دایتون امریکایی فعالیت می‌کند. گفتگوهای سه سال پیش محمود عباس با اُلمرت نخست‌وزیر پیشین رژیم صهیونیستی و گفتگوهای غیرمستقیم چند ماه گذشته بین طرفین نیز هیچ نتیجه‌ای دربر نداشته و اکنون محمود عباس بدون توافق درباره چارچوب‌ها و مراجع حل بحران، ناچار است وارد گفتگوی مستقیم با رژیم صهیونیستی گردد آن هم در زمانی که آقای اوباما رئیس‌جمهور امریکا و نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی تأکید دارند بر اینکه گفتگوهای کنونی به نتیجه نخواهد رسید. پرسشی که در اینجا مطرح است اینکه اگر گفتگوها نتیجه‌ای دربر ندارد، چرا این فرآیند بدون افق روشن اد امه می‌یابد؟

در پاسخ به این سؤال می‌توان گفت که اسراییل و حامیان غربی از آن نگرانند که اگر بحران فلسطین بدون امید و افق روشن رها شود، مدیریت آن از دست آنها خارج خواهد شد و تجربه تاریخی نیز این حقیقت را روشن ساخته است.

از نگاه اسراییل انتفاضه اول فلسطینی زمانی اتفاق افتاد که رهبری سازمان آزادیبخش فلسطین به تونس تبعید شده بود و خلأ رهبری سیاسی در جامعه وجود داشت و افقی برای حل بحران به چشم نمی‌خورد. در چنین شرایطی مردم فلسطین با قیام همگانی در سال 1987 این خلأ را پر کرده و رهبری سیاسی را از خارج به داخل سرزمین‌های اشغالی انتقال دادند که این رویداد هزینه‌های اسراییل را چند برابر ساخت. انتفاضه مسجدالاقصی (انتفاضه دوم) نیز زمانی اتفاق افتاد که گفتگو میان طرف‌های فلسطینی و اسراییل در سال 1999 با شکست مواجه شد و احتمال حل بحران از طریق سیاسی به بن‌بست رسید. در آن زمان مردم فلسطین با حمایت مقاومت وارد معادله شد و بسیاری از موازنه‌های سیاسی موجود را برهم زد. رژیم صهیونیستی و حامیان غربی آن بویژه امریکا و همچنین جریان سازش عربی از این دو حادثه نتیجه گرفته‌اند که اگر فرآیند سازش و گفتگو متوقف گردد، احتمال ورود مردم به صحنه برای بن‌بست‌شکنی افزایش می‌یابد و به همین علت آنها به رغم نداشتن امید به حل بحران از طریق گفتگوهای فعلی، می‌کوشند این صحنه را مدیریت کرده و گفتگوهای سیاسی را به رغم نداشتن امید برای رسیدن به یک راه‌حل عادلانه ادامه دهند.

برخلاف جریان سازش عربی و فلسطینی که کاملاً منفعل است، جریان مقاومت فلسطینی نسبت به گذشته توانمندتر شده است. حمایت مردم جهان به‌ویژه سازمان‌های مردم‌نهاد کشورهای مختلف از مردم غزه و مقاومت در دو سال اخیر رشد چشمگیری داشته و در خارج از اراده دولت‌ها موفق شده است شکست محاصره غزه را به تنهایی دنبال کند.

جامعه مدنی بین‌المللی در حال حاضر بازیگر قابل توجهی است که وارد معادله بحران فلسطین شده است و می‌تواند کارهایی مستقل از سیاست‌های تحمیلی قدرت‌های بین‌المللی انجام دهد. به موازات آن توان مقاومت در لبنان و غزه نسبت به گذشته افزایش یافته و فرماندهان رژیم صهیونیستی به این واقعیت اذعان دارند و تأکید می‌کنند که توان کنونی حزب‌الله و حماس بیش از توان نظامی آنها پیش از جنگ 33 روزه و 22 روزه است و اگر اسراییل آنها را مورد حمله قرار دهد، قطعاً آسیب‌پذیرتر از گذشته خواهد بود.

همچنین شرایط منطقه‌ای نسبت به گذشته تغییر کرده است. یکی از سخنرانان امسال اجلاس هرتزیلیا (اجلاسی که هر ساله در رژیم صهیونیستی برگزار می‌شود و موضوعات مهم و استراتژیک مرتبط با این رژیم خاصه امنیت را مورد بررسی قرار می‌دهد) در تشریح این وضعیت اعلام کرد که راهبرد قبلی اسراییل مبتنی بود بر محاصره جهان عرب از طریق برقراری روابط استراتژیک با ایران شاهنشاهی و ترکیه آتا ترک ولی با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با خروج تهران از این محور و حمایت از فلسطین به راهبردی تک‌پایه‌ای تبدیل شد و اکنون با پیوستن ترکیه به سیاست‌های منطقه‌ای ایران، این راهبرد به کلی از بین رفت. این تحلیلگر اسراییلی ادامه می‌دهد اکنون معادله وارونه شده و این مقاومت است که اسراییل را در محاصره کامل دارد. از شمال حزب‌الله و از جنوب حماس و از شرق کرانه باختری است که یک صحنه بالقوه مقاومت است که اسراییل با همه توانش می‌کوشد از بالفعل شدن این واقعیت جلوگیری کند و این واقعیت جدید نشان می‌دهد که اسراییل امروزه در محیطی پر از خطر و خصومت به سر می‌برد و در محاصره نیروهای مقاومت قرار گفته است. 

زیر مجموعه مقاله قبله اول